Tradycje czeskich szopek betlejemskich

Szopki bożonarodzeniowe w praskich kościołach

Pierwotnie szopki betlejemskie prezentowały sceny narodzin Jezusa, a ludzie mogli je oglądać wyłącznie w kościołach. Dopiero z czasem stały się tradycją, która przekroczyła progi domów. Dokąd więc wybrać się Pradze, by obejrzeć szopki? Zapraszamy na przykład do bazyliki św. Piotra i Pawła na Wyszehradzie, gdzie od 24 grudnia można oglądać wspaniałą szopkę betlejemską z XIX wieku. W muzeum Kościoła Panny Marii Zwycięskiej w Pradze w dzielnicy Malá Strana (tzw. Praskie Dzieciątko Jezus) znajduje się stała wystawa szopek bożonarodzeniowych z całego świata – z Ameryki Środkowej i Południowej, z Kanady lub Filipin. Nie zabraknie tu również Dzieciątka Jezus ubranego na okres Bożego Narodzenia w biały strój. Do tradycyjnych miejsc, w których można spotkać szopki na Boże Narodzenie należy na przykład kościół św. Macieja w Dejvicach, który prezentuje bardzo ciekawą szopkę z piernika. Szopki bożonarodzeniowej nie zabraknie nawet w Katedrze św. Wita na Zamku Praskim, w Kościele Najświętszej Marii Panny przed Tynem na Rynku Staromiejskim lub w Lorecie.

Muzea szopek

W Czechach jest kilka muzeów szopek, które są otwarte przez cały rok. W Muzeum Szopek Karlštejn w Czechach Środkowych można obejrzeć kolekcję starych czeskich szopek wyrzeźbionych w drewnie, ale można również zobaczyć szopki wykonane z innych materiałów, takich jak cukier lub chleb. Największą atrakcją są jednak szopki mechaniczne i Karlštejnska Szopka Królewska. Jest to największa szopka kukiełkowa z postaciami dziesięciu najważniejszych czeskich władców.



W Muzeum Szopek w Třebechovicach pod Orebem w Czechach Wschodnich znajdziesz ponad 400 szopek betlejemskich wykonanych z różnych materiałów, pochodzących ze wszystkich regionów Republiki Czeskiej, zarówno szopek bardzo starych, jak i współczesnych. Třebechovická Szopka Probošta to jedyna szopka w Czechach uznana za narodowy zabytek kultury. Ma około 100 lat i składa się z tysiąca misternie rzeźbionych elementów oraz 350 figurek. Spośród nich 51 postaci wykonuje różne prace, a pozostałe poruszają się na ruchomych pasach. Ta siedmiometrowa szopka zachwyci zarówno dzieci, jak i dorosłych pasjonujących się techniką! 

Stałą wystawę szopek betlejemskich znajdziemy również w mieście Třešť w regionie Wysoczyna, który słynie z tradycji tworzenia szopek. Największą ludową szopkę mechaniczną, wpisaną do Księgi Rekordów Guinessa, można oglądać przez cały rok w południowoczeskim mieście Jindřichův Hradec.

Warto również zobaczyć mechaniczną szopkę betlejemską Metelki w Muzeum Karkonoskim w Jilemnicy, która ma ponad 110 lat! Szopka posiada 142 ruchome figurki, a całość wprawiana jest w ruch przez jedną maszynę napędzaną prostym ciężarkiem. Urok wysokiej jakości rzeźb i niezwykle naturalnego poruszania się postaci podkreśla unikalny repertuar dźwięków: wszystko zaczyna się od uderzeń zegara, odgłosów stróża nocnego i strażaka. Następnie aniołowie chwytają za instrumenty i budzą szopkę radosną karkonoską kolędą. Dwa zespoły grają o północy czeskie kolędy, a na zakończenie aniołowie usypiają wszystkich świąteczną kołysanką.


Wielki nakład pracy, a konkretnie 30 lat, kryje się również za szopką w Lošticach na Morawach. Rzeźbiarz Jaroslav Beneš stworzył rzeźbę, która składa się z ponad 300 figurek! Oprócz tradycyjnych postaci biblijnych, rzeźbiarz uchwycił również prawdziwe postacie mieszkańców swojego miasta i Moraw. Szopka jest ruchoma, zmienia się w niej pora dnia i jest udźwiękowiona. Szopka jest udostępniona zwiedzającym w warsztacie rzeźbiarza.

Szopki ludowe w skansenie

Pod koniec listopada w skansenie w Přerovie nad Labem w Czechach Środkowych chaty ożywają scenami z życia poprzednich pokoleń. We wnętrzach objętych ochroną zabytków prezentowane są dawne zwyczaje adwentowe i bożonarodzeniowe. Oprócz starych szopek betlejemskich na wystawie Ludowe Boże Narodzenie w Polabí (16.11.–29.12.) obejrzeć można stale powiększający się zbiór współczesnych szopek wykonanych z różnych materiałów.


Największy czeski skansen, znajdujący się w Rožnově pod Radhoštěm, przygotował odrodzenie tradycji żywych szopek przed Bożym Narodzeniem. W dniach 21 i 22 grudnia od godziny 17:00 lub 18:00 będzie można podziwiać ludowe spektakle o narodzinach Jezusa. Przedstawienie oparte jest na Ewangelii, ale nawiązuje również do tradycji tzw. bożonarodzeniowych przedstawień pasterskich.

W tyle nie pozostaje również wschodnioczeskie miasto Hlinsko. W rezerwacie zabytków Betlém w Hlinsku można odwiedzić wystawę Szopka Bożonarodzeniowa (11.12.–12.01.) . Na gości czekają udekorowane chaty zrębowe i szopki betlejemskie twórców ludowych. Będzie można również obejrzeć wyjątkową mechaniczną hlinecką szopkę betlejemską. Nie zabraknie także ciekawej szopki przedstawiającej scenę pasji Chrystusa lub szopek wykonanych ze słomy, papieru, a nawet ciasta.

Szopki w plenerze

W malowniczej miejscowości Kryštofovo Údolí niedaleko Liberca od końca listopada można oglądać wyjątkową szopkę plenerową, której twórcą jest malarz akademicki Josef Jíra.  Wieczorem szopka jest pięknie oświetlona.

Niedaleko Szpitala Kuks w Czechach Wschodnich znajduje się ścieżka dydaktyczna Chodźmy razem do Betlejem. Prowadzi ona z rynku w Kuksie aż do ukrytej w lesie Szopki Brauna. Pierwotnie szopkę tworzyło 26 rzeźb figur wykutych w skałach i ogromnych głazach. Do dziś przetrwało tylko dziesięć.



Kolejną propozycją na wycieczkę może być wspaniała Bajkowa Szopka Karkonoska w parku pałacowym w Vrchlabí na północy Czech lub wyjątkowa drewniano-metalowa szopka w Kovozoo (30.11.–05.01.) niedaleko Uherskiego Hradiště na Morawach Wschodnich, w której zwierzęta wykonane są ze złomu, a postacie ludzkie z drewna.

Podczas spaceru po malowniczym Štramberku, nazywanym ze względu na swoje piękno morawskim Betlejem, można podziwiać różnorodne szopki bożonarodzeniowe. Wystawiane są one w oknach ponad trzydziestu domów i sklepików, a także w miejscowych kościołach.