Czescy pisarze w literaturze światowej

100 lat od śmierci Franza Kafki

Zbliża się rocznica śmierci Franza Kafki (3 lipca 1883 – 3 czerwca 1924), więc zaczniemy od niego. Jego książki Ameryka, Proces, Zamek oraz opowiadanie Przemiana należą do skarbów literatury światowej. W dziełach Kafki ożywają dawne getto żydowskie w Pradze, Malá Strana czy Zamek Praski. Kafka pochodził z Pragi, z niemieckojęzycznej społeczności żydowskiej.



Większość swojego życia spędził na praskim Starym Mieście. Jego dom rodzinny Pod wieżą (U věže) stał na rogu ulic Maiselova i Kaprova. Pozostał po nim jedynie oryginalny kamienny portal, na którym znajduje się obecnie tablica pamiątkowa. Rodzina Kafki mieszkała przez pewien czas w pięknej kamienicy Pod Minutą (U Minuty) zdobionej sgraffito, w bliskim sąsiedztwie Ratuszu Staromiejskiego. Przyszły pisarz miał więc niedaleko do niemieckiego gimnazjum w Pałacu Kinskich, dzisiejszej siedzibie Galerii Narodowej. Odwiedzić możesz również Księgarnię Kafki oraz Muzeum Franza Kafki. Rodowitemu prażaninowi dedykowana jest trafnie dobrana rzeźba w pobliżu dzielnicy żydowskiej.

Karel i Josef Čapkowie, autorzy słowa robot

Jeden pisał książki i sztuki teatralne, drugi głównie malował, ale obaj należeli do czeskiej elity kulturalnej. Bracia Karel i Josef Čapkowie (9.01.1890 – 25.12.1938,
23.03.1887 – kwiecień 1945) pozostawili po sobie ślad między innymi w kurorcie górskim Szpindlerowy Młyn, jak również w studenckim mieście Hradec Králové pełnym cennej architektury. W Pradze mieszkali w willi bliźniaczej w środku cichej dzielnicy na Vinohradach. Dom w zabudowie bliźniaczej jest jednym z najrzadszych budynków w Pradze i w całych Czechach.


 
Karel napisał Białą zarazę, Krakatit, R.U.R. oraz uroczą książkę nie tylko dla dzieci: Daszeńka, czyli żywot szczeniaka. Obrazy Josefa można zobaczyć w kolekcjach Galerii Narodowej. Może nie zdajesz sobie z tego sprawy, ale to dzięki nim w języku światowym istnieje do dziś słowo ROBOT. Większość uważa, że to Karel wymyślił go na potrzeby swojej książki R.U.R. A jednak było inaczej. To Josef doradził swojemu bratu słowo robot, gdy ten konsultował z nim, jak nazwać „sztucznych robotników”.

Śladami „pabitela” Bohumila Hrabala

Jego książki są uwielbiane na całym świecie i stały się inspiracją dla niesamowitych filmów, które zapisały się złotymi literami w historii czeskiego kina. Śladami Bohumila Hrabala (28.03.1914 – 3.02.1997), miłośnika kotów i serdecznego wolnomyśliciela, można udać się w szczególności do dwóch miejsc w Czechach. W okolice Nymburka oraz do praskiej dzielnicy Libeň. Oba miejsca są idealne na przyjemny i spokojny spacer.
 


W Kersku niedaleko miejscowości Sadská mieszkał w swoim domku z zielonymi okiennicami. Niedawno przeszedł on remont, a obecnie zaprasza w swoje progi na nową wystawę. Jest w nim silnie odczuwalna atmosfera książek Hrabala. Pracownicy muzeum chcieli zachować genius loci tego miejsca i sprawić, by przestrzeń wyglądała dokładnie tak, jakby sam pisarz opuścił ją kilka minut temu. Z oryginalnego wyposażenia udało się uratować na przykład szafy, lustro, skrzynię, półki, wieszak na ubrania oraz inne drobne przedmioty.
 
Pisarz spędził dzieciństwo i wczesną dorosłość w pobliskim Browarze Postřižiny. Jeśli więc chcesz zakończyć całą wycieczkę w dobrym stylu, wybierz się do miejscowej piwiarni i spróbuj piwa Postřižiny.
 
Praga Hrabala to miejsca koncentrujące się przede wszystkim w praskiej dzielnicy Libeň, wokół ulicy Na Hrázi ze ścianą pamięci, której nie sposób przegapić. To właśnie w tych miejscach stał dom nr 24, nazwany przez pisarza Na tamie wieczności (Na hrázi věčnosti). Miejsce Hrabala znajduje się tuż przy wyjściu z żółtej linii metra B (stacja Palmovka). Opisał on dzielnicę Libeň w swoich książkach Zbyt głośna samotność, Czuły barbarzyńca i Bar Świat.


 
Wędrówka śladami tego dyplomowanego prawnika prowadzi od obiektu Libeňský zámeček do Teatru Palmovka lub w przeciwnym kierunku pod górę do Szpitala Na Bulovce, gdzie prawie osiemdziesięciotrzyletni pisarz zmarł 3 lutego 1997 r. po upadku z okna z piątego piętra kliniki ortopedycznej. Jego śmierć podczas karmienia gołębi wciąż owiana jest tajemnicą.
 


Wspominając Hrabala, nie możemy zapomnieć o słynnej piwiarni Pod Złotym Tygrysem (U Zlatého tygra) na ulicy Husova, w samym historycznym centrum Pragi. Był tam częstym gościem. Spotkał się tam na przykład z prezydentem USA Billem Clintonem.

Do Milana Kundery do Brna

Milan Kundera (1.04.1929 – 11.07.2023) to bez wątpienia jeden z najbardziej znanych na świecie pisarzy czeskiego pochodzenia. Większość życia spędził w Paryżu, został obywatelem Francji i uważał się za francuskiego pisarza. Jego rodzinnym miastem było Brno, stolica Moraw Południowych, w której znajduje się Biblioteka Milana Kundery. Znajduje się na pierwszym piętrze Biblioteki Ziemi Morawskiej.


 
Jeden z najczęściej tłumaczonych czeskich pisarzy, wielki wielbiciel kompozytora Leoša Janáčka pozostawił po sobie imponujący dorobek: Żart, Nieśmiertelność czy Nieznośna lekkość bytu. W amerykańskiej adaptacji ostatniej z wymienionych wystąpili Daniel Day-Lewis i Juliette Binoche.

Szwejk – dobry wojak Haszka

Osobliwy humorysta Jaroslav Hašek (30.04.1883 – 3.01.1923), o którym mówi się, że potrafił spojrzeć w głąb czeskiej duszy, i który kochał życie całym sobą, napisał legendarną książkę Przygody dobrego wojaka Szwejka (Osudy dobrého vojáka Švejka). Możesz podążać jego śladami, zaczynając od miejscowości Světlá nad Sázavou i kontynuując ją aż do miejscowości Lipnice nad Sázavou. Hašek lubił i często spacerował po knajpach i spelunach, chłonąc ich atmosferę oraz czerpiąc inspiracje. Jedyną gospodą, która pamięta Haška, oprócz restauracji Pod Czeską Koroną (U České koruny) w miejscowości Lipnice, należącej do potomków Haška, jest gospoda U Muchów (U Muchů) w miejscowości Dolní Město. Gmina przebudowała ją na dom kultury. W Pradze można znaleźć kilka restauracji noszących imię Szwejka oraz dom rodzinny Haška przy ulicy Školská, nr 16. Nad portalem znajduje się tablica pamiątkowa.

Babunia i Krecik

Do innych autorów, o których warto wspomnieć, zaliczyć można na przykład ojca animowanego Krecika, ilustratora Zdeňka Milera, współczesnego pisarza Michala Viewegha, uwielbianego we Francji Patrika Ouředníka lub dramatopisarza Pavla Kohouta. Najczęściej tłumaczoną czeską autorką jest Božena Němcová, która napisała swoją słynną książkę Babunia (Babička) w kamienicy przy ulicy Ječná w Pradze, gdzie na fasadzie budynku numer 28 można zobaczyć tablicę pamiątkową z brązu z płaskorzeźbionym portretem Boženy Němcovej (po drugiej stronie ulicy znajduje się piękny Ogród Botaniczny, który koniecznie odwiedź). Z najmłodszego pokolenia wymienić można Biankę Bellovą, Kateřinę Tučkovą czy Leoša Kyšę, gwiazdę literatury fantasy, w Polsce wręcz „pożeranego” pod pseudonimem František Kotleta.