Tradycje adwentowe i zwyczaje ludowe

Boże Narodzenie to święta, na które czekają nie tylko dzieci, ale i dorośli. To okres długich nocy, które rozświetlają tysiące świateł, okres radosnego oczekiwania i świątecznego nastroju. Obecne obchody narodzin Jezusa Chrystusa wiążą się z wieloma tradycjami, które opierają się o zwyczaje chrześcijańskie i pogańskie. Jakie zwyczaje są nadal żywe w Czechach?

Adwent – czas oczekiwania i tradycji

Okres adwentu rozpoczyna się dokładnie 4 tygodnie przed Bożym Narodzeniem. Wówczas ludzie przygotowują się do świąt i na ulicach, w sklepach i w domach pojawiają się świąteczne dekoracje. W pierwszą niedzielę adwentu niektórzy zaczynają piec ciasteczka na święta, a na miejskich placach rozpoczynają się jarmarki bożonarodzeniowe. W tym roku w Czechach największy jarmark adwentowy odbędzie się w Pradze na Rynku Staromiejskim.

Wieńce adwentowe rozświetlą każdy dom

W przeszłości adwent był okresem, w którym ludzie rezygnowali z jedzenia mięsa i oczekiwali na Boże Narodzenie. Dziś niewiele osób przestrzega prawdziwego postu, ale niektóre zwyczaje przetrwały wieki. W czeskich domach najpopularniejszą tradycją adwentu jest posiadanie wieńca adwentowego. Najczęściej jest to wieniec z wiecznie zielonych roślin, takich jak drzewa iglaste lub bluszcz uzupełniony czterema świeczkami. Świeczki służą do symbolicznego odliczania czterech tygodni adwentu. W każdą niedzielę zapala się kolejną świeczkę. Piękny wieniec adwentowy można wykonać własnoręcznie w domu lub kupić na jarmarkach bożonarodzeniowych.

Kwitnące barbórki

Świeże kwiaty w grudniu? Dlaczego nie! Zrywanie barbórek to zwyczaj popularny w Republice Czeskiej, który opiera się na tradycji przedchrześcijańskiej. W dniu świętej Barbary, czyli 4 grudnia, należy odciąć gałązkę z drzewa czereśni lub wiśni. Zabrać ją do domu w ciepłe miejsce, włożyć do wazonu z wodą i pielęgnować tak, jak każdy cięty kwiat. Jeżeli gałązka zakwitnie do Wigilii 24 grudnia, w następnym roku spełnią się wszystkie życzenia. Dawniej kwitnące gałązki symbolizowały zwycięstwo słońca nad zimą, ponieważ zakwitały w czasie przesilenia zimowego. Dziś jest to już tylko miła pachnąca tradycja.

Mikołaj – zwiastun Bożego Narodzenia

Kolejną tradycją okresu poprzedzającego Boże Narodzenie są obchody dnia św. Mikołaja. Święto przypada na 6 grudnia, ale obchodzone jest już w przeddzień święta. Dawno temu dni nie zaczynały się po północy, ale po zachodzie słońca. Wieczorem więc Mikołaj, anioł i diabeł chodzą po czeskich domach. Grzeczne dzieci wynagrodzi Mikołaj, a diabeł ukarze te złe. Diabeł jest jednak tylko odstraszającym przykładem. Dzieci bowiem zawsze dostaną od Mikołaja (którym najczęściej jest przebrany krewny) drobne prezenty, słodycze. W ostatnich latach zwyczajem stało się, że te trzy nadprzyrodzone istoty odwiedzają nie tylko domy, ale również jarmarki adwentowe lub centra miast. Wieczorem 5 grudnia, po zmroku, można tam spotkać diabły, które wyglądają tak, jakby naprawdę przybyły z prawdziwego piekła, a nie z bajki dla dzieci. Tradycja ta swoimi korzeniami sięga dalekiej przeszłości, do czasów przedchrześcijańskich, kiedy w zimie otwierały się bramy zaświatów.

Święta Łucja i tradycja białych postaci

Dawniej wieczorem, w przeddzień dnia św. Łucji. tj. 13 grudnia chodziły po domach postacie przebrane w białe szaty. Postacie te nazywano „Lucki“ lub „Łucje“. W każdym regionie Łucje wyglądały trochę inaczej. Niektóre były spowite w białe szaty, a na twarzach miały maski przypominające klekoczące bocianie dzioby, inne miały twarze obsypane mąką lub były ubrane na czarno. Kontrolowały, jeśli w domach jest wszystko tak, jak ma być. Obecnie, w niektórych regionach, np. w Czechach Południowych, jest to raczej zabawa dla małych dziewczynek w wieku około 10 lat, które mogą kolędować, bawić się, a może trochę podroczyć z rodzicami.

Adwentowe tradycje, które warto przeżyć osobiście

Zwyczaje ludowe okresu adwentu najlepiej poznajsz w skansenach – muzeach pod gołym niebem. Zapraszamy na przykład do skansenu Veselý Kopec w Czechach Wschodnich. 8 grudnia czeka tu na gości Jarmark Przedświąteczny pełen tradycji ludowych i rzemieślników. Następnie można wybrać się do skansenu w Rožnovie pod Radhoštěm na Morawach. 5 grudnia, po południu czeka tu na dorosłych i dzieci tradycyjny Wieczór Mikołajkowy. Podczas zwiedzania całego kompleksu prezenty będzie rozdawał Święty Mikołaj! W weekend 14 i 15 grudnia w Rožnovie odbędzie się prawdziwy Jarmark Bożonarodzeniowy. Przez cały dzień będzie można kupić prezenty z szerokiej oferty warsztatów twórców ludowych, obejrzeć pokazy kolędowania, świętą Łucję i diabły, a w części Wieś Wołoska obejrzeć wszystkie wystawy, które w ten weekend ożyją przenosząc odwiedzających w podróż w czasie o dobre 150 lat.