Václav Havel był jedną z najwyraźniejszych postaci czeskiej sceny kulturalnej i politycznej XX wieku. Dziecko z uprzywilejowanej rodziny, ale również więzień, robotnik, dramaturg, pisarz, ostatni prezydent Czechosłowacji i pierwszy prezydent Czech. Tym wszystkim był Václav Havel. To właśnie dzięki niemu powróciła do Republiki Czeskiej wolność, zniesiono komunistyczny pakt wojskowy Układu Warszawskiego, a Czeska Republika stała się członkiem Unii Europejskiej i NATO. Havel jest autorem wielu książek, esejów i kilku sztuk teatralnych. W grudniu 2021 roku minęło dokładnie 10 lat od jego śmierci. Znają Państwo historię jego życia?
Dziecko z rodziny mieszczańskiej
Václav Havel urodził się 5 października 1936 roku w rodzinie, która już od kilku pokoleń należała do uprzywilejowanej warstwy w Pradze. Jego wujek był właścicielem praskich studiów filmowych Barrandov, które przed II wojną światową nazywane były Europejskim Hollywood. Z kolei dziadek Havla prowadził interesy w branży nieruchomości i handlu. Wydawałoby się, że Havel powinien wieść piękne i spokojne życie. Wszystko zmieniło nadejście II wojny światowej, a następnie reżimu komunistycznego pod batutą Związku Radzieckiego. Majątek rodziny został skonfiskowany, a młody Václav nie mógł studiować na żadnym wydziale humanistycznym, ani pracować na stanowisku, które sam sobie wybrał. W czasie „lekkiej odwilży“ lat 60. stał się dramaturgiem teatrów praskich i zaczął pisać sztuki teatralne.Zaprzepaszczone nadzieje Praskiej Wiosny 1968
W Czechosłowacji tzw. Praska Wiosna 1968 ubiegła pod znakiem stopniowej demokratyzacji. Po prawie 20 latach zniesiono na przykład cenzurę, a ludzie mieli zagwarantowaną całkowitą wolność słowa! Zaczęto wydawać zakazane książki, a filmy, które do tej pory były zamknięte w sejfie, trafiły do kin. Václav miał nieco ponad trzydzieści lat i cieszył się nowo zdobytą wolnością. Pisał do czasopism, wydawał książki i sztuki teatralne. Niestety wszystko skończyło się 21 sierpnia 1968 roku wraz z nadejściem radzieckich czołgów. Sytuacja wróciła na stare tory. Václav sprzeciwiał się okupacji Czechosłowacji i przywróceniu starego porządku, co przyniosło mu tylko zakazy i zwolnienia z pracy. Przez pewien czas pracował potem jako robotnik w browarze w Czechach Wschodnich. Havel jako człowiek kochający wolność i indywidualność każdego człowieka włączył się później w działalność przeciw systemowi komunistycznemu, za co był kilkukrotnie więziony.
Aksamitna Rewolucja i niezwykła prezydentura
Reżim komunistyczny upadł pod koniec roku 1989, a Václav Havel był jednym z motorów całego wydarzenia, dla którego przyjął się termin Aksamitna Rewolucja. Aksamitna dlatego, że w czasie rewolucji nikt nie zginął, a przekazanie władzy siłom demokratycznym przebiegło w sposób pokojowy. Już pod koniec grudnia 1989 roku Václav Havel został prezydentem Czechosłowacji i razem z innymi dysydentami walczącymi o wolność i demokrację zaczął przebudowywać reżim. Nigdy nie przestał pisać, nadal jako prezydent, uważał się za dramaturga. Otaczał się raczej artystami niż doświadczonymi politykami. Na przykład dzięki Václavowi Havlovi Zamek Praski jest dziś częściowo dostępny dla zwiedzających, a Ogrody Południowe zostały przywrócone do stanu sprzed II wojny światowej. Można więc powiedzieć, że podczas swojej 13-letniej prezydentury Václav Havel miał przez cały czas na myśli motto, które wygłosił podczas swojego przemówienia w czasach Aksamitnej Rewolucji: Prawda i miłość muszą zwyciężyć nad kłamstwem i nienawiścią. Choć wielu politykom się to nie podobało, to właśnie jego artystyczne i pełne wrażliwości postrzeganie świata ukształtowało pierwsze lata wolnej Czechosłowacji. Po zakończeniu prezydentury poświęcił się swoim zainteresowaniom, komentowaniu wydarzeń, spotkaniom z przyjaciółmi. Jednym z nich był również tybetański dalajlama, który wielokrotnie odwiedzał Havla w Pradze. Václav Havel zmarł 18 grudnia 2011 roku w swoim wiejskim domu niedaleko Karkonoszy.
Jak wspominać Václava Havla? Proszę pokazać skarpetki!
Corocznie 18 grudnia, w dniu rocznicy śmierci Václava Havla, ludzie czczą jego pamięć wieloma wydarzeniami wspominkowymi. Nie muszą Państwo jednak szukać pomniku i składać wieńce. To nie w stylu Václava Havla. W 2012 roku, przy okazji 1.rocznicy jego śmierci powstała inicjatywa Krótsze nogawki dla Václava Havla. Ma ona na celu uczczenie jego pamięci gestem, który będzie wyjątkowy, zapadający w pamięć, a co najważniejsze łatwy do zrealizowania. Krótsze nogawki przypominają zaprzysiężenie Václava Havla na prezydenta w 1989 roku, kiedy to przez pomyłkę przyszedł na uroczystość w zbyt wysoko podciągniętych spodniach. To właśnie dlatego co roku, w Dzień Václava Havla ludzie podwijają spodnie, pokazują skarpety i z humorem wspominają Václav Havla, który z pewnością doceniłby ten gest.Znają Państwo miejsca związane z Václavem Havlem?
Jest ich bardzo wiele. Zapraszamy na przykład do odwiedzenia Pałacu Lucerna na Placu Wacława. Wybudował go jego dziadek i dziś ponownie należy do rodziny. Wciąż funkcjonuje tu kino, w którym odbywały się premiery przebojów filmowych nakręconych na Barrandovie przez wuja Václava ponad 80 lat temu. W Lucernie można wstąpić również na kawę do prawie oryginalnej kawiarni z czasów secesji. Kolejnym miejscem związanym z Václavem Havlem jest z pewnością Zamek Praski, który dzięki rozpoczętym przez niego rekonstrukcjom stał się magnesem nie tylko dla turystów. Havel otworzył również dla zwiedzających ogrody pałacu w Lánach, letniej rezydencji czeskich prezydentów w Czechach Środkowych. W Lánach Havel chętnie chodził, sam bez ochrony, do piwiarni (gospody), między miejscowych mieszkańców. Warto także odwiedzić Bibliotekę Václava Havla, gdzie można obejrzeć wystawę poświęconą tej już dziś historycznej postaci. Celem ekspozycji jest przedstawienie, w kompleksowej formie, życia i osobowości pierwszego czeskiego prezydenta.
