Czeskie zwyczaje i tradycje wielkanocne

Kruche piękno pisanek

Najbardziej znanym symbolem czeskich Świąt Wielkanocnych są zdobione jajka, będące symbolem płodności i nowego życia. Na jarmarkach, świątecznych stołach i podczas zwiedzania wnętrz chat ludowych i eleganckich zamków zobaczą Państwo na przykład jajka malowane i drapane, malowane farbami naturalnymi, trawione kwasem, kute, oplatane drutem lub perforowane. Efektem tego rękodzieła są jajka, które wyglądają jak utkane z koronki. Pisanki to także najczęstsza pamiątka, którą można przywieźć z wycieczek wielkanocnych. Należy je tylko dobrze zapakować!

Wielkanoc jako symbol wiosny i odrodzenia

Data Wielkanocy uzależniona jest od kalendarza księżycowego, używanego w dalekiej przeszłości. Dlatego święta te co roku przypadają w innym terminie. Okres Wielkanocy zaczyna się w Niedzielę Palmową, trwa przez Wielki Piątek, kiedy zgodnie z tradycją chrześcijańską został ukrzyżowany Jezus Chrystus oraz Niedzielę Wielkanocną, kiedy zmartwychwstał. Wielkanoc w Republice Czeskiej kończy Poniedziałek Wielkanocny. Zarezerwowany jest dla tradycji ludowych, wywodzących się z głębokich czasów pogańskich.

Powrót do natury

Jeszcze przed nadejściem chrześcijaństwa Wielkanoc była ważnym okresem, obchodzonym przez naszych przodków. Zamiast zmartwychwstania Jezusa Chrystusa przypominano sobie przebudzenie natury i zwycięstwo sił dobra oraz życia nad zimnem i śmiercią. Nasi przodkowie zbierali zioła lecznicze, które miały moce magiczne, czcili drzewa i święte gaje, w których przebywały siły dobra i bóstwa, a w czasie wiosennej równonocy świętowali powracającą moc Słońca. Chociaż od przyjścia chrześcijaństwa na teren dzisiejszej Republiki Czeskiej minęło już około 1200 lat, to większość Czechów te wiosenne święta łączy przede wszystkim z obchodami nadejścia wiosny, a zwyczaje nadal świętowane w większości mają pogańskie pochodzenie. Wymiar chrześcijański – celebrowanie zmartwychwstania Odkupiciela – jest dopiero na drugim miejscu. Coraz więcej osób postrzega Wielkanoc jako okazję do uzupełnienia sił życiowych w otoczeniu pięknej wiosennej przyrody, a nie jako celebrację tradycji chrześcijańskich.

Pomlázka (rózga wielkanocna pleciona z wierzbowych gałązek) – wspomnienie czasów pogańskich

Czeska Wielkanoc, a dokładniej Poniedziałek Wielkanocny, mają jedną specyficzną tradycję, która podtrzymywana jest zwłaszcza na wsi. Mężczyźni kolędują z pomlázką (rózgą wielkanocną), odwiedzając kobiety i biją je rózgą z wierzbowych gałązek. W nagrodę dostaną pisanki lub słodycze. Pierwotnie ten zwyczaj miał zapewnić kobietom młodość i zdrowie przez cały rok. Chociaż obcokrajowcom zwyczaj ten może wydawać się nieco dziwny, proszę się nie bać. Nie jest to żadne bicie, ale akt symboliczny. A co dzieje się z pomlázką po kolędowaniu? W niektórych regionach utrzymuje się jeszcze tradycja, by rózgę zasadzić do ziemi. Powinna być upleciona ze świeżych gałązek wierzbowych, jest więc bardzo prawdopodobne, że wyrośnie z niej nowe drzewko.

Uczta wielkanocna

Żadne święto nie może się obejść bez domowego jedzenia i picia! Czego nie może zabraknąć na czeskim stole wielkanocnym? W Wielkanoc dosłownie na każdym stole znajduje się baranek wielkanocny. Jest to słodkie ciasto, które symbolizuje ofiarę Chrystusa. Pieczony baranek ostrożnie wyjmuje się z foremki, zamiast oczu daje się rodzynki, a całą figurkę posypuje cukrem waniliowym lub polewa czekoladą. Na wielkanocnym stole baranka bardzo dobrze uzupełnia mazanec. Jest to bochenek z ciasta drożdżowego z migdałami i rodzynkami, który je się z masłem i dżemem na śniadanie. W wielu regionach Republiki Czeskiej w okresie Świąt Wielkanocnych można spotkać wielkanocne judasze (słodkie bułki drożdżowe). Zgodnie z tradycją pociera się je miodem i je rano w Wielki Czwartek (w Czechach zwany Zielonym Czwartkiem), najlepiej przed wschodem słońca. W Wielką Sobotę, kiedy kończy się okres postu, tradycja nakazuje przygotowanie mięsa faszerowanego. Do farszu należy użyć świeżych zielonych ziół lub młodych pokrzyw, które symbolizują wiosnę i budzącą się przyrodę. Jak widać stół wielkanocny jest nie tylko słodki, ale również pełen zwyczajów!

Liturgiczna Wielkanoc

Jeżeli pragną Państwo nadać Świętom Wielkiej Nocy charakter chrześcijański, zapraszamy do odwiedzenia jednego z kościołów. Tradycyjna msza odprawiana będzie na przykład w katedrze św. Wita na Zamku Praskim lub w innych katedrach w całej Republice Czeskiej. Msza mająca upamiętniać Ostatnią Wieczerzę będzie odprawiana w czwartek, upamiętniająca mękę i śmierć Jezusa - Liturgia Męki Pańskiej dzień później, a Wigilia Paschalna w sobotę.

W poszukiwaniu tradycji

Jeżeli chcą Państwo poznać prawdziwą czeską Wielkanoc, zapraszamy do odwiedzenia jednego z muzeów pod gołym niebem, do skansenu. W Wołoskiej wsi w Rožnovie pod Radhoštěm na Morawach co roku podczas świąt organizowane jest wydarzenie Wielkanoc na Wołoszczyźnie. Oprócz jarmarku czeka tu na Państwa muzyka cymbałowa, pokazy gotowania tradycyjnej zupy wiosennej z degustacją, a nawet możliwość samodzielnego malowania pisanek! Ciekawy program czeka również w Muzeum Budownictwa Wiejskiego w Vysokim Chlumci w Czechach Środkowych. Zwiedzanie przybliży tradycyjne zwyczaje i atmosferę Świąt Wielkanocnych na wsi w wiekach minionych. W wiejskich chatach można spróbować malowania jajek, wyplatania pomlázky (rózgi wielkanocnej), robienia piszczałek z gałązek wierzbowych, tkania wstążek na rózgę, a także przędzenia na kołowrotku. W czasie Wielkanocy, w czwartek i w niedzielę w piecu kaflowym będą się piekły słodkie bułeczki drożdżowe – judasze, a w piątek i w sobotę chleb w zabytkowym piecu chlebowym. Mają więc Państwo okazję skosztowania czegoś smacznego!

Jarmarki wielkanocne w czeskich miastach

• Praga – Jarmarki Wielkanocne na Starówce i Placu Wacława (5.–27. 4.)
• Pilzno – Jarmarki Wielkanocne na Placu Republiki (9. -20. 4.)
• Brno – Festiwal Wielkanocny na Placu Svobody (11. – 20. 4.)
• Czeski Krumlov – Jarmark Wielkanocny na placu Svornosti (17.–21. 4.)
• Ołomuniec – Wielkanoc na Górnym Rynku (14.– 21. 4.)
• Czeskie Budziejowice – Jarmark Wiosenny (10. – 12.4.), Staroczeskie Wielkanoce (13.4.)

Wielkanoc w skansenach

• Morawy - Wielkanoc na Wołoszczyźnie - Muzeum Wołoskie w Rożnowie (19-21 kwietnia)
• Czechy Środkowe - Wielkanoc w Muzeum Budownictwa Ludowego w Kourim ( 29.3. - 27.4.)
• Czechy Środkowe - Přerov nad Labem - Wiosna na wsi (21.3. - 30.4.)
• Vysočina - Wielkanoc na Veselym Kopcu (18 - 21.4.)
• Wielkanoc w Betlejem (1.4.-27.4.)Betlejem HlinskoVysočina - Zubrnice - Wielkanoc na wsi (12.-13.4.)
• Północne Czechy -Zubrnice - Wielkanoc na wsi (12.-13.4.) 

Wielkanoc w zamkach i pałacach

• Czechy Środkowe - Wielkanoc Książęca w zamku Křivoklát (18.-20.4.)
• Czechy Środkowe - Wielkanocny Festiwal Rycerski na zamku Okor (20.4.)
• Czechy Środkowe - Wielkanoc w Kačině (17-21.4.)
• Czechy Środkowe - Wielkanocne zwiedzanie zamku Český Šternberk (17 - 21.4.)
• Morawy - Wielkanoc na zamku Valtice (18-21 kwietnia)
• Czechy Południowe - Jarmark Wielkanocny na zamku Blatná (18-20 kwietnia)
• Czechy Wschodnie - Wielkanocne zwiedzanie zamku Hrádek u Nechanic (17-21 kwietnia)
• Czechy Północne - Jarmark Wielkanocny w Sychrovie (12-13.4.)
• Morawy Północne - Książęca Wielkanoc na zamku w Hradcu nad Morawicą (5-27 kwietnia)
• Czechy Zachodnie - Jarmark Wielkanocny na zamku Kozel (20-21.4.)