Bedřich Smetana, światowej klasy kompozytor

Smetana komponował również jako człowiek głuchy

Bedřich Smetana jest jednym z najwybitniejszych muzyków na świecie i to nie tylko dlatego, że jego Sprzedana narzeczona jest najczęściej wystawianą operą w historii Teatru Narodowego w Pradze, a fanfary z jego opery Libusza rozbrzmiewają podczas uroczystych okazji przy wejściu prezydenta Czech. Niesamowitym jest, że ten fenomenalny kompozytor skomponował swoje arcydzieła, podobnie jak Ludwig van Beethoven, głuchy lub prawie głuchy.
 
Żadna czeska muzyka nie oddaje tak doskonale piękna czeskiego krajobrazu jak Moja Ojczyzna (czes. Má vlast), cykl sześciu poematów symfonicznych Bedřicha Smetany. Prawdopodobnie najbardziej znany, drugi poemat, Wełtawa, prowadzi słuchacza wzdłuż królowej czeskich rzek, od jej źródeł na Szumawie przez Pragę aż do jej ujścia do Łaby.


Pomnik Bedřicha Smetany wykonany z brązu w Pradze.

Śladami Smetany w Pradze

W tym roku obchodzimy w Czechach podwójną rocznicę Bedřicha Smetany. 2 marca upłynie 200 lat od narodzin kompozytora, a 12 maja 140 lat od jego śmierci. W ramach specjalnego ogólnokrajowego programu Rok Muzyki Czeskiej i projektu Smetana 200 możemy spodziewać się wielu wydarzeń kulturalnych z udziałem czołowych filharmonii, orkiestr, gwiazd śpiewu, dyrygentów, teatrów i festiwali.

Słynny Praski Chór SMETANA przygotował jubileuszowy uroczysty koncert, który odbędzie się symbolicznie w dniu urodzin Smetany (2 marca) w Sali Smetany (czes. Smetanova síň) mieszczącej się w Miejskim Domu Reprezentacyjnym (czes. Obecní dům). Moja Ojczyzna autorstwa Smetany wykonywana jest co roku 12 maja w rocznicę śmierci kompozytora jako pierwszy utwór otwierający ważny Festiwal Praska Wiosna (czes. Pražské jaro). W tym roku występ będzie szczególnie wyjątkowy, ponieważ Moja ojczyzna zostanie wykonana przez znakomitych Filharmoników Berlińskich, którzy zawitają do Pragi po dziesięciu latach.

Bedřich Smetana: Pieśń op.2/2
 
W Pradze warto odwiedzić także Muzeum Bedřicha Smetany, które znajduje się w budynku dawnej Staromiejskiej Wieży Ciśnień (czes. Staroměstská vodárna) na przepięknym miejscu nad Wełtawą z widokiem na Zamek Praski. Można tam zobaczyć nawet kopie listów pisanych przez samego Smetanę lub ręcznie wykonywane zapisy nutowe. Oczywiście można posłuchać tam także fragmentów jego dzieł.


Muzeum Bedřicha Smetany.
 
Idąc jego śladami, można również wybrać się w kilka romantycznych miejsc w Pradze. Pierwsze wykonanie koncertowe wszystkich sześciu poematów symfonicznych z cyklu Moja Ojczyzna odbyło się na często dziś odwiedzanej Wyspie Słowiańskiej (czes. Slovanský ostrov) na Wełtawie w klasycystycznym Pałacu Žofín.

Utwór Wyszehrad nawiązuje do założenia państwa czeskiego, a Wyszehrad jako dawna rezydencja czeskich władców jest kolejnym miejscem, którego nie powinno się przegapić podczas spaceru po Pradze. Mitycznego śpiewaka Lumíra i jego symboliczną Pieśń na Wyszehradzie (czes. Píseň na Vyšehradě) można zobaczyć na własne oczy w formie rzeźby.

Śladami Smetany do jego rodzinnego miasta Litomyšl

Jeśli przyjedziesz do wschodnioczeskiego miasta Litomyšl z genius loci i z pałacem, wpisanym na Listę Światowego Dziedzictwa Kulturowego i Przyrodniczego UNESCO, z pewnością udasz się do dawnego browaru pałacowego, gdzie w mieszkaniu na parterze, w 1824 roku urodził się ten sławny kompozytor. Odnowione pomieszczenia zapraszają na wystawę, która w interesujący sposób przybliża dzieciństwo Smetany i życie jego rodziny, kierującą od najmłodszych lat młodego Bedřicha w stronę muzyki.



W Litomyšlu warto również zatrzymać się przy pomniku Bedřicha Smetany na rynku centralnym, który zdobi zabytkowa kolumna morowa, zabytkowe kamienice i ratusz z zegarem astronomicznym.
W rodzinnym mieście Smetany już od kilkudziesięciu lat odbywa się festiwal plenerowy Smetanova Litomyšl. W tym roku w dniu jego urodzin mieszkańcy wytoczą beczki z piwem. Tak jak zrobił to František Smetana, piwowar lokalnego browaru, 200 lat temu, kiedy wraz z pracownikami browaru świętował narodziny syna. „Bedříšek“, jak nazywano go w domu, był jego upragnionym pierwszym synem po wielu córkach.


Monument z brązu w Litomyšlu.
 
Udział w Festiwalu Smetanova Litomyšl, w drugim najstarszym festiwalu muzycznym w Czechach i największym festiwalu muzyki klasycznej w kraju odbywającym się poza Pragą, który w tym roku będzie trwał najdłużej w swojej historii – od 13 czerwca do 3 lipca, będzie niezwykłym doświadczeniem nie tylko ze względu na spektakularną dramaturgię i niesamowite występy artystyczne. Jedną z głównych atrakcji będzie koncert galowy brytyjsko-włoskiego tenora Freddiego De Tommaso, okrzykniętego przez ekspertów następcą Luciano Pavarottiego.

Dni Smetany w Pilznie i Moja Ojczyzna w Czeskim Krumlovie

Bedřich Smetana celebrowany jest także w stolicy Czech Zachodnich – Pilznie, gdzie odbędą się Dni Smetany (czes. Smetanovy Dny) w terminie od 7 marca do 11 kwietnia. W Pilznie, gdzie kompozytor spędził część swojej młodości jako student i artysta, miejscowy teatr wystawi wszystkie jego opery.
 
Kolejne interesujące wydarzenie odbędzie się 12 czerwca, a będzie to koncert inauguracyjny 33. edycji Międzynarodowego Festiwalu Muzycznego Český Krumlov. Podczas koncertu Moja Ojczyzna zabrzmi na samym brzegu Wełtawy, w urokliwym miejscu koncertowym w perle Czech Południowych. Ta letnia impreza w otoczeniu południowoczeskiej przyrody potrwa do 3 sierpnia

Miejsce spoczynku na Wyszehradzie w Pradze

Bedřicha Smetana nosił włosy do ramion i brodę, a charakterystyczną cechą jego twarzy były okulary. Muzyczny geniusz dożył końca życia w nędzy, rzekomo z powodu urazu, którego doznał jako dziesięcioletni chłopiec, gdy wraz z przyjaciółmi bawił się substancją wybuchową. Smetana borykał się w życiu z tragediami. Spośród jego sześciu córek, trzy zmarły wkrótce po urodzeniu.
 
Stary znaczek pocztowy przedstawiający portret Bedřicha Smetany.

W wieku pięćdziesięciu lat doznał halucynacji słuchowych. Najpierw ogłuchł na prawe ucho, a wkrótce potem na lewe. Swój stan zdrowia znosił bardzo źle. W 1879 roku napisał: „Jestem głuchy jak pień.“ A jednak pomimo swojej niepełnosprawności komponował genialne opusy.
 
Do dziś nie wiadomo dokładnie, na co zmarł słynny kompozytor. Koniec życia, który spędził u swojej rodziny w Jabkenicach niedaleko miasta Mladá Boleslav, jest owiany tajemnicą. Ostatecznie został umieszczony w zakładzie dla umysłowo chorych w Pradze ze względu na pogarszający się stan psychiczny. Tam zmarł w wieku 60 lat.


Grób na Wyszehradzie w Pradze.
 
Po śmierci spoczął wśród wybitnych czeskich osobistości na Cmentarzu Wyszehradzkim, w monumentalnym grobowcu Slavín. Towarzyszą mu tam między innymi światowej sławy kompozytor Antonín Dvořák, śpiewaczka operowa Emma Destinnová czy najsłynniejszy czeski poeta Karel Hynek Mácha.
 
Potomkowie Smetany wciąż żyją. Niektórzy z nich mieszkają w Hiszpanii i Japonii.