Republika Czeska to średniej wielkości kraj europejski. Nie jest duży, ale nie należy do tych najmniejszych. Pod jednym względem jest jednak wyjątkowy. Zakres sieci kolejowej i jej gęstość jest jedną z największych w Europie. W państwie o powierzchni 79 000 km2 mamy prawie 10 000 km linii kolejowych! Pociągiem dostaną się Państwo prawie wszędzie. Spróbujmy więc w ramach Europejskiego Roku Kolei, który został ogłoszony na 2021 rok, wspólnie przyjrzeć się historii kolei czeskiej i atrakcjom, które na tych liniach kolejowych można spotkać.
Od kolei konnych po maszyny parowe
Tutaj czeskie ziemie mogą pochwalić się jednym pierwszeństwem. Linia kolei konnej między Czeskimi Budziejowicami w Południowych Czechach a austriackim Linzem, gdzie wtedy nie istniała granica między państwami, była pierwszą na kontynencie europejskim. Kolej konna zaczęła tu jeździć w 1828 roku. Na rozwój transportu kolejowego nie trzeba było długo czekać i pierwsze pociągi parowe na terenie dzisiejszej Republiki Czeskiej wjechały na tory w 1839 roku. Kolej Północna Cesarza Ferdynanda, jak nazywano nowo wybudowaną trasę, została uruchomiona na odcinku z Wiednia do Břeclavi 6 czerwca 1839 roku. W 1841 roku otwarta została kolejna część trasy z Břeclavi do Přerova i dalej do Ołomuńca, gdzie kolej połączyła się z siecią międzynarodową.A jak to wyglądało w Pradze? Pierwszy pociąg przyjechał tutaj 20 sierpnia 1845 roku przez świeżo wybudowany przejazd biegnący przez mury praskie na nowiutki dworzec Praga. Dziś nosi on nazwę Praga-Dworzec Masaryka. Chociaż minęło ponad 170 lat od przyjazdu pierwszego pociągu do Pragi, budynki dworca były świadkami – prawie w niezmienionej formie – przemiany kolei z przełomowej innowacji technicznej w środek codziennego transportu.
Koniec epoki pary
Jeśli nie będziemy liczyć nostalgicznych pociągów, imprez i letnich przejażdżek dla entuzjastów lub dzieci, to koniec kolei parowej w obecnej Republice Czeskiej nastąpił dopiero w 1981 roku. W tym czasie już prawie osiemdziesiąt lat działała kolej południowoczeska z Tábora do Bechyně, pierwsza wyłącznie elektryczna trasa na terenie dzisiejszej Republiki Czeskiej. Pociągi zaczęły tu bowiem jeździć już w czerwcu 1903 roku.
Kolej wąskotorowa – propozycje wycieczek
Nie wszystkie linie kolejowe były budowane tak, aby spełniały standardy. Dlatego dziś w Republice Czeskiej natkną się Państwo na kilka linii kolei wąskotorowych. Zwykle w sezonie letnim mogą się Państwo przejechać jakąś lokomotywą parową i przeżyć jazdę, tak jak ją pamiętały poprzednie pokolenia. Dla jednych będzie to nowe doświadczenie, dla innych powrót do lat dzieciństwa. Dokąd się więc wybrać? Jedną z najdłuższych linii wąskotorowych można znaleźć w pobliżu Jindřichova Hradce w Czechach Południowych. Trasa w sumie liczy kilkadziesiąt kilometrów! Małe i malownicze dworce, a także stacje są subtelnie ukryte przed cywilizacją, najczęściej w lesie lub w zaroślach, co podkreśla romantyczny charakter jazdy. Do najpiękniejszych należy na przykład stacja Kaproun. Od przystanków rozchodzi się gęsta sieć szlaków turystycznych i tras rowerowych, łączących inne atrakcje w okolicy. W niektórych obiektach dworcowych istnieje również możliwość zakwaterowania, a w pociągu możliwość transportu rowerów.
Atrakcje kolei czeskiej
Kolej ma w Republice Czeskiej wielu fanów, którzy nazywają siebie „šotoušami“. Są zorganizowani w klubach i gromadzą wszystkie informacje o pociągach i wszystkim, co dotyczy kolei. Chętnie robią zdjęcia wszystkim ciekawostkom. A takich atrakcji im nie brakuje! Linie kolejowe w Republice Czeskiej przecinają teren przez ponad 160 tuneli i 7000 mostów kolejowych oraz wiaduktów. Najdłuższy czeski most kolejowy znajdą Państwo w Pradze. Jest to Wiadukt Negrelliego, który prowadzi od wspomnianego już Dworca Masaryka przez tereny zabudowane i Wełtawę. Wiadukt liczy prawie 1100 metrów. Najwyżej położoną stacją kolejową jest szumawska Kubova Huť (995 m).Trasa biegnie ze Strakonic, dokąd można wygodnie dojechać z Pragi. Trasa ze Strakonic do Kubovej Huty i dalej aż do Volar należy do bardzo popularnych i jest wykorzystywana na przejażdżki krajoznawcze. Chociaż tutaj nie mamy panoramicznych pociągów, tak jak w Szwajcarii, można po zakupieniu biletu cieszyć się wolną jazdą przez pofałdowany teren Szumawy.
Gdzie wybrać się w poszukiwaniu pięknych dworców
Kolej budowała i rozwijała się od połowy XIX wieku aż do połowy XX wieku. Dlatego prawie wszystkie dworce są już zabytkami i dziś są rekonstruowane lub dostosowywane do zmieniających się potrzeb podróżowania w XXI wieku. Niedawno bardzo udaną rekonstrukcję przeszedł dworzec główny w morawskim Brnie. Jest to jeden z najstarszych dworców w Republice Czeskiej, a obecną formę zyskał około 1905 roku. Dziś ponownie lśni czystością i prawie nowością. Praski Dworzec Główny ma za sobą także ciekawy rozwój. Dzisiejszy budynek pochodzi z 1909 roku, jest więc to wczesna secesja, ale w latach 70. XX wieku zdecydowano o dobudowaniu hali podziemnej i zwiększeniu jego pojemności. Ciekawe jest połączenie starej secesji i wtedy nowoczesnego brutalizmu. Do dziś zachowano tu boazerię w stylu brutalizmu czy odnowione oryginalne lampy. Jednocześnie do pociągu wsiadają Państwo pod dachem z nitowanych stalowych belek, które niedawno zostały oczyszczone z osadów pozostawionych przez lokomotywy parowe.
Muzea dla miłośników kolei
Największym muzeum czeskiego kolejnictwa jest Muzeum Kolejnictwa Kolei Czeskich w Lužné niedaleko Rakovníka w Czechach Środkowych. Na terenie muzeum powstały tory kolei wąskotorowej o rozstawie 800 mm z możliwością przejażdżki dla zwiedzających. Zobaczyć tu można lśniące lokomotywy parowe od najstarszych po nowsze oraz wiele wagonów osobowych i towarowych, a także różne przedmioty z historii kolei, na przykład urządzenia sygnalizacyjne i zabezpieczające, nieużywane narzędzia specjalistyczne, modele pociągów, a także warsztaty kolejowe, w których naprawia się i renowuje stare eksponaty. Jeżeli jednak chcą Państwo zostać w Pradze, proszę się nie smucić. W ramach Narodowego Muzeum Techniki na Letné mogą Państwo obejrzeć wagon salonowy cesarza Franciszka Józefa I lub dwie lokomotywy parowe.