De zomer is van de fruitknoedels!

In Bohemen dook de knoedel voor het eerst op in de 12e eeuw, toen "šiška" genoemd; de huidige Tsjechische naam is afgeleid van het Duitse woord Knödel. Recepten voor brood- of aardappelknoedels werden al in de eerste helft van de 17e eeuw opgeschreven. In dezelfde tijd werden ook voor het eerst fruitknoedels vermeld, die zoete balletjes werden genoemd. In die tijd werden ze echter gevuld met pruimen en gefrituurd. De gepocheerde knoedels zoals wij die nu kennen, verschenen honderd jaar later voor het eerst op Tsjechische borden.

Hoewel je in het grootste deel van Europa geen zoet gerecht als avondmaaltijd zult aantreffen, genieten de mensen in Bohemen en Moravië van het voorjaar tot de winter van zoete maaltijden zoals fruitknoedels, als lunch of avondmaaltijd. Hoewel de fruitknoedels in Tsjechië het hele jaar door in het seizoen zijn, zijn ze het lekkerst in de zomer, wanneer er een overvloed aan vers fruit is.

Paradoxaal genoeg begint het fijnproeversjaar van de fruitknoedels met een groente; de eerste uitstekende, lichtzure knoedels van het jaar worden in Moravië met rabarber gemaakt. Zodra de eerste aardbeien beginnen te rijpen, zijn er aardbeienknoedels te krijgen, kort gevolgd door abrikozenknoedels. Klein zomerfruit, zoals kruisbes en zwarte bes, is ook een prima vulling in zoete knoedels. Bosbessen zijn echter absoluut favoriet, gevolgd door pruimen, die in feite de pioniers van de zoete knoedelvulling waren. Pruimenknoedels zijn waarschijnlijk het beroemdst in de wereld. Edouard de Pomiane, een beroemde Franse chef-kok en fijnproever van Poolse afkomst, zei bijvoorbeeld dat pruimknoedels een van de tien beste maaltijden ter wereld zijn. Maar het knoedelseizoen gaat door; als er geen appels of peren beschikbaar zijn, worden ze gevuld met pruimenboter, of zelfs met chocolade of marsepein.

Andere regio, andere knoedel

Als je denkt dat je overal in Bohemen en Moravië dezelfde knoedels vindt, heb je het mis. Het deeg en het fruit verschillen van streek tot streek, net als de toppings.

Net als de meeste typisch Tsjechische maaltijden zijn ook de fruitknoedelrecepten gebaseerd op ingrediënten die regionaal in overvloed aanwezig zijn. In regio's waar koeien werden gefokt, die voldoende melk leverden, werden de knoedels gemaakt van kwarkdeeg, en ze werden ook gegarneerd met geraspte kwark. Rijkere gezinnen goten room, zoet of zuur, over de knoedels.

Waar aardappelen werden geteeld, werd het fruit in aardappeldeeg gewikkeld, en de knoedels werden meestal bedekt met maanzaad, geraspte peperkoek of in boter gebakken paneermeel.

Aardappelknoedels met pruimen, gegarneerd met peperkoek

Ingrediënten (voor 4 personen):
600 g gekookte, ongeschilde aardappelen, 50 g griesmeel, 200 g grof meel, 1 ei, een snufje zout, 500 g pruimen, 100 g poedersuiker, 100 g geraspte peperkoek, 150 g boter

Hoe te maken:
Wanneer de aardappelen afgekoeld zijn, schil je ze en rasp je ze fijn. Voeg een snufje zout, ei, griesmeel en gezeefde grove bloem toe en maak een stevig deeg. Rol het deeg uit tot een dunne laag, snijd in vierkantjes van ongeveer 4x4 cm en leg er afgespoelde, ontpitte en goed gedroogde pruimen in. Pak de pruimen voorzichtig in en vorm de knoedels. Leg de knoedels in kokend, licht gezouten water en roer ze onmiddellijk voorzichtig om te voorkomen dat ze aan de bodem blijven kleven Haal ze uit het water met een zeef of een schuimspaan zodra ze boven drijven, laat het water uitlekken en serveer ze met geraspte peperkoek, poedersuiker en gesmolten boter.
 
Tot op de dag van vandaag maken de mensen in de armste streken, meestal in de bergen en aan de voet van de bergen, de grootste knoedels van gistdeeg; één reusachtige knoedel die op een bord wordt geserveerd in plaats van een paar kleintjes. Vroeger was het om vol te zitten. Aangezien er bosvruchten, bosbessen en frambozen in overvloed waren, werden de knoedels niet alleen met fruit gevuld, maar ook overgoten met een vruchtensaus.

Bosbessenknoedel met bosbessensaus (žahour)

Ingrediënten voor de knoedels:
400 g halfgrof meel, 15 g basterdsuiker, een snufje zout, 40 g verse gist, 200 ml melk, 1 ei, 200 g bosbessen

Saus ingrediënten en om te serveren
200 g bosbessen (ook bevroren), 1/2 citroen, 20 g basterdsuiker, een theelepel aardappelzetmeel, cottage cheese om te raspen, boter, poedersuiker

Hoe te maken:
Doe de bloem en het zout in een kom en meng. Maak een kuiltje in het midden en verkruimel de gist in het kuiltje. Strooi er wat suiker over, voeg een beetje lauwe melk toe en laat de gist rijzen. Voeg dan de rest van de melk en het ei toe en bewerk het deeg. Laat het op een warme plaats ongeveer 30 minuten rijzen. Als het deeg klaar is, verdeel het dan in vier delen. Maak elk deel plat, vul het met bosbessen, vorm het tot een knoedel en laat het ongeveer 15 minuten rijzen. Leg de knoedels vervolgens in kokend gezouten water. Kook ze ongeveer 5 minuten aan de ene kant en 3 minuten aan de andere kant. Als ze gaar zijn, prik je er met een vork in om de stoom te laten ontsnappen en te voorkomen dat ze krimpen.

Doe voor de saus de bosbessen, citroensap en suiker in een pan en laat het geheel koken. Meng intussen het zetmeel met wat water. Voeg het gemixte zetmeel langzaam toe aan de kokende bosbessen om de saus naar wens in te dikken. Breek bij het opdienen de knoedel in het midden, giet de saus erover, werk af met geraspte kwark en suiker en giet gesmolten boter over de knoedel.
 
De Tsjechen, klein of groot, zijn dol op fruitknoedels, en ze organiseren zelfs fruitknoedel eetwedstrijden. Het record van 2018 uit Vizovice is nog niet gebroken, want de winnaar at een ongelofelijke 202 pruimenknoedels.

Of je de Tsjechische fruitknoedels nu als hoofdmaaltijd of als dessert eet, je zult er zeker van genieten! Vind de beste Tsjechische keuken op www.czechspecials.cz.