Astronomische uurwerken in Tsjechië – (niet alleen) historische bewakers van de tijd

Bij de combinatie astronomisch uurwerk en Tsjechië zullen de meeste mensen aan het grootste en bekendste uurwerk aan het Oude Stadsplein in Praag denken, dat al meer dan 600 jaar lang de tijd aangeeft. Er zijn echter nog veel meer van deze complexe mechanische klokken in Tsjechië, die behalve de tijd ook de beweging van hemellichamen weergeven. Ga eropuit om ze te ontdekken!

Het astronomisch uurwerk van Praag – de laatste Mohikaan van Babylon

Het bekendste astronomische uurwerk van Tsjechië is bevestigd aan het Oudestadsraadhuis in Praag. Het is een geniaal apparaat dat al eeuwenlang de tijd en datum aangeeft, en daarnaast ook de stand van de zon, de maanfase, de astronomische cycli en de heiligen van de christelijke kalender. Dit unieke technische monument is bovendien het laatste ter wereld dat ook de Babylonische sterrentijd en de Oud-Boheemse tijd bijhoudt! En wist je dat je dichter bij het uurwerk kunt komen dan op een paar meter vanaf het trottoir? Dat kan tijdens een rondleiding door het gotische Oudestadsraadhuis. En hoewel alleen de ruimte met de beelden van de apostelen door een glazen deur te zien is en de astronomische klok zelf normaal gesproken niet, is deze bezichtiging beslist de moeite waard.

Een replica van het astronomische uurwerk van Praag is te zien in de stad Kadaň in Noordwest-Bohemen. Deze is twee keer zo groot als het origineel: hij is ruim vijf meter hoog en weegt meer dan vijf ton. Het uurwerk van Kadaň heeft echter geen bewegende schijven, het is een metalen beeld. Het is open aan de zij- en achterkant, waardoor je goed kunt zien hoe het uurwerk er van binnen uitziet.

Het moderne astronomische uurwerk van Brno slaat om 11 uur twaalf keer

Het uurwerk van Brno op het plein náměstí Svobody is een unicum onder de Tsjechische astronomische uurwerken. Van verre lijkt het namelijk totaal niet op een klok. En van dichtbij al evenmin! Dit zes meter hoge moderne zwarte uurwerk van gepolijst graniet dat helemaal uit Zuid-Afrika werd gehaald, stelt een historische patroonhuls voor. Waarom?

Dat heeft te maken met een bekende legende uit de stad. Toen Brno in de 17e eeuw vier maanden lang werd omsingeld door de Zweden, besloten die dat als ze de stadsmuren niet voor het middaguur zouden bedwingen, ze zich uit de stad zouden terugtrekken. Dit plan was de bewoners ter ore gekomen, die zo slim waren om de kerkklokken al om elf uur twaalf keer te laten slaan. Daarop trok het Zweedse leger zich terug en sindsdien slaan de kerkklokken in de Moravische hoofdstad altijd twaalf keer om elf uur.
Een andere legende, namelijk dat de Zweedse generaal alleen kon worden gedood met een glazen kogel die tijdens een magisch ritueel werd gegoten en om middernacht werd afgevuurd, wordt gesymboliseerd door wat zich binnen in het astronomische uurwerk bevindt: glazen kogels. Die maken elke dag om precies 11 uur hun tocht door de ingewanden van het uurwerk en verschijnen dan in een van de drie openingen. Wie geluk heeft en de kogel vangt (elke dag is er maar één) mag hem houden als aandenken.

Het astronomisch uurwerk van Olomouc met arbeiders en proletariërs

In Olomouc was er al in de 15e eeuw een astronomisch uurwerk op het historische stadhuis op het plein Horní náměstí, vlak bij de Drievuldigheidszuil die ingeschreven staat op de Werelderfgoedlijst van UNESCO. Tijdens de Tweede Wereldoorlog raakte het uurwerk zwaar beschadigd en moest het gerepareerd worden. En omdat deze renovatie eind jaren 40, begin jaren 50 plaatsvond, werd het uiterlijk van het uurwerk aangepast aan de destijds heersende communistische ideologie. In plaats van heiligen en andere figuren uit het christendom wordt de tijd er sindsdien bewaakt door een werkende arbeider en blije landbouwers. Het is waarschijnlijk ook het enige astronomische uurwerk ter wereld dat hulde brengt aan een scheikundige. En in de geest van de traditie is er ook de inmiddels op de UNESCO-lijst ingeschreven folkloristische Koningsrit te zien. Wie de ‘restanten’ van het historische uurwerk wil bekijken, vindt deze in het Historisch Museum van Olomouc.

Het hopuurwerk van Žatec

De duizendjarige geschiedenis van de stad Žatec in Noord-Bohemen is nauw verbonden met de hopteelt. Onlangs werd dit unieke erfgoed zelfs erkend door UNESCO. Er wordt al ruim 700 jaar lang uitstekende, aromatische hop verbouwd en bier gebrouwen, wat de aanleiding was voor de opzet van een onderhoudend en educatief complex genaamd de Tempel van Hop en Bier. Daar vind je ook een volledig functioneel astronomisch hopuurwerk, dat de tijd, astrologische gegevens, de sterrenbeelden en de werkzaamheden in verband met de hopteelt in de afzonderlijke maanden laat zien. Elk heel uur luidt de klok en zetten de objecten in het portaal zich onder muzikale begeleiding in beweging. Dat moet je gezien hebben!