Kijk eens naar uw schoenen ... Als er Baťa op staat, dan draagt u een product met een geschiedenis die teruggaat tot het Oostenrijk-Hongarije van 1894. Toentertijd stichtte Tomáš Baťa, een jonge schoenmaker, samen met zijn zus en broer in Zlín een schoenenbedrijf dat binnen enkele decennia vele filialen op vier continenten bezat. Tegenwoordig kunt u in tientallen steden over de gehele wereld schoenen van Baťa aantreffen. Is dat niet inspirerend? Lees snel verder, want dat is nog niet alles.
Schoenen van Baťa
De jonge schoenmaker Tomáš Baťa was nogal weerspannig. Hoewel hij uit een familie kwam die zich al eeuwenlang met de schoenmakerij bezighield, ging hij op 14-jarige leeftijd bij een bedrijf werken dat machines voor schoenmakers construeerde. Dat beviel noch zijn vader, noch het bedrijf zelf, dat hem daarom spoedig ontsloeg uit angst voor concurrentie. Dat weerhield hem er echter niet van om in 1894, gesteund door zijn broers en zusters, zijn eigen schoenmakersbedrijf op te richten. Tomáš Baťa overleefde de eerste grote crisis met zijn zogenaamde "baťovky”, schoenen die niet van leer, maar van linnen waren gemaakt, wat veel goedkoper was.
Zijn verblijf in Amerika werd voor Tomáš Baťa een grote motivatie om te ondernemen. Hij had steeds meer arbeiders nodig, maar die konden in de kleine stad in oostelijk Moravië geen onderdak vinden. Tomáš Baťa loste dat op door huizen voor hen te bouwen en tegelijkertijd de infrastructuur van Zlín te ontwikkelen. Zo ontstonden er functionalistische bouwwerken en beleefde Zlín, terwijl het langzaam uitgroeide tot een industriële stad met vele tuinen, zijn glorieuze periode. Ook de wereldberoemde architect Le Corbusier, die de stad een van de brandpunten van de wereld noemde, was onder de indruk van het functionalisme zoals Baťa dat in Zlín toepaste.
Maar terug naar Baťa zelf. De werknemers in zijn bedrijf kregen weliswaar bonussen, maar er werden ook hoge eisen aan hen gesteld. Als ze slecht werkten, werd bijvoorbeeld automatisch een gedeelte van hun loon ingehouden. Werknemers van Baťa’s bedrijf konden verder worden opgeleid, zodat de firma ook personeel had dat capabel was om in het buitenland te werken, maar daarvoor moesten ze wel gehoor geven aan Baťa’s slogan: "Zeg niet dat het niet kan. Zeg dat jij het niet kunt." In het schoenenmuseum in Zlín vindt u meer informatie over Baťa’s schoenmodellen en de geschiedenis van de schoenmakerij.
Baťa’s invloed in Moravië en wereldwijd
Baťa dacht ook na over andere belangrijke commerciële aspecten. De prijsstelling is daarvoor exemplarisch. Zo maakte hij slim gebruik van het feit dat het voor onze portemonnee beter lijkt als er op het prijskaartje 999 in plaats van 1000 staat. Deze truc wordt tegenwoordig wereldwijd toegepast. Tomáš Baťa onderschatte evenmin het belang van reclame, dus liet hij in Zlín filmstudio's bouwen die zich al snel niet meer alleen op reclame voor schoenen richtten, maar ook op avondvullende speelfilms. Hierdoor kon de stad Zlín regelmatig een filmfestival organiseren.Een andere bijdrage van het bedrijf is het Baťa-kanaal, dat werd aangelegd nadat de oprichter op tragische wijze was verongelukt. De waterweg draagt zijn naam en wordt tegenwoordig omzoomd door een prachtig fietspad. Hét symbool van het Baťa-rijk is de wolkenkrabber in Zlín, die vanwege het adres "nummer eenentwintig" genoemd wordt. Dit bouwwerk was het resultaat van de inspanningen van Jan Antonín Baťa, de broer van Tomáš Baťa, naar Amerikaans model. Destijds was Baťa’s wolkenkrabber het hoogste gebouw in Europa.
Tomáš Baťa kwam in 1932 om het leven bij een vliegtuigongeval. In de 56 jaar van zijn leven wist hij echter een groot schoenenimperium op te bouwen, waardoor het rode Ba´ta-logo tegenwoordig schittert boven duizenden winkels in tientallen steden over de gehele wereld.
